Βορείων και Νοτίων, πόλεμος ή Χωριστικός πόλεμος

(Secession War). Με την ονομασία αυτή είναι γνωστός ο πόλεμος μεταξύ των βόρειων και των νότιων πολιτειών των ΗΠΑ, που διήρκεσε από τον Απρίλιο του 1861 έως τον Απρίλιο του 1865. Το 1860 περίπου το μακρόχρονο και ακανθώδες πρόβλημα της χειραφέτησης των αφρικανών δούλων στις Ηνωμένες Πολιτείες (που είχε δημιουργήσει σε πολλούς τον φόβο ότι θα είχε αντίκτυπο στην οικονομία των αγροτικών πολιτειών του Νότου) είχε καταλήξει να περιλάβει και την ίδια την αρχή της ελευθερίας των διαφόρων πολιτειών, μερικές από τις οποίες δεν ήθελαν να παραδεχτούν ότι το πρόβλημα ήταν αρμοδιότητα της ομοσπονδιακής κυβέρνησης, υποστηρίζοντας αντίθετα ότι αυτό αποτελούσε εσωτερική υπόθεση της κάθε πολιτείας και γι’ αυτό ήταν αρμοδιότητα της τοπικής νομοθεσίας. Η εκλογή του Αβραάμ Λίνκολν στην προεδρία (Νοέμβριος 1860), ο οποίος ήταν κατηγορηματικά αντίθετος στη δουλεία, προκάλεσε έξαψη των πνευμάτων και είχε ως αποτέλεσμα την περίφημη διακήρυξη των αντιπροσώπων στη Νότια Καρολίνα, κατά την οποία «η υφισταμένη μεταξύ της Νότιας Καρολίνα και των άλλων πολιτειών ένωση υπό την ονομασία Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής κηρύσσεται διά της παρούσης πράξεως διαλυμένη». Δύο μήνες αργότερα, στο συνέδριο που συνήλθε στο Μοντγκόμερι, οι αντιπρόσωποι των πολιτειών της Τζόρτζια, της Αλαμπάμα, της Φλόριντα, του Μισισιπή, της Λουιζιάνα και του Τέξας, μαζί με τους αντιπροσώπους της Νότιας Καρολίνα, αφού ενέκριναν το σύνταγμα των Συνομοσπονδιακών Πολιτειών της Αμερικής (Confederate States of America), όπως ονομάστηκε η ένωση των Νότιων, εξέλεξαν πρόεδρο τον Τζέφερσον Ντέιβις, ο οποίος εγκαταστάθηκε στη νέα πρωτεύουσα Ρίτσμοντ. Με τις επτά ιδρυτικές πολιτείες συντάχθηκαν λίγο αργότερα το Ινδιάνικο Έδαφος, το Αρκάνσας, το Τενεσί και η Βιρτζίνια,ενώ τέσσερις άλλες πολιτείες (Ντελάγουερ, Μέριλαντ, Κεντάκι και Μισούρι), μολονότι δήλωσαν αντίθετες στην κατάργηση της δουλείας, δεν προσχώρησαν στη συνομοσπονδία του Νότου. Τον Απρίλιο, οι Νότιοι έριξαν την πρώτη κανονιά κατά του φρουρίου των Βορείων, Σάμτερ, που δεν είχε παραδοθεί σε αυτούς. Έτσι ξέσπασε ο πόλεμος. Οι πολιτείες του Νότου, που ο πληθυσμός τους ήταν περίπου 5.500.000 κάτ., παρέταξαν στο πεδίο της μάχης 600.000 άντρες έναντι 2.750.000 της Ένωσης (των Βορείων), που αριθμούσε πληθυσμό 19.000.000 κατ. Παρ’ όλα αυτά, ο πόλεμος υπήρξε μακροχρόνιος και αβέβαιος και οι απώλειες των Βορείων ήταν αρκετά πιο μεγάλες από αυτές των Νοτίων. Αιτία γι’ αυτό ήταν προπάντων οι μεγάλες στρατιωτικές ικανότητες των στρατηγών των Νοτίων, μεταξύ των οποίων η πιο εξέχουσα μορφή ήταν ο Ρόμπερτ Λι, που θεωρείται από μερικούς ένας από τους μεγαλύτερους στρατηγούς των νεότερων χρόνων. Ως συνεργάτες είχε περίφημους στρατιωτικούς ηγέτες, όπως οι Μπορεγκάρντ, Στόνγουολ Τζάκσον, Στιούαρτ, Άλμπερτ και Τζον Τζόνσον, καθώς και οι δύο Χιλ. Αντίθετα, οι στρατηγοί των Βορείων δεν ήταν τόσο μεγάλοι, ανάμεσά τους όμως ξεχώρισαν ο Τζορτζ Μακ Κλέλαν, ο Γιουλίσες Γκραντ, ο Γουίλιαμ Σέρμαν, ο Σέρινταν και ο Τόμας. Έως το 1864, ο πόλεμος παρουσίαζε εναλλασσόμενες φάσεις και οι επιθέσεις του Μακ Κλέλαν προς την κατεύθυνση του Ρίτσμοντ (μάχη των Επτά Ημερών, 1862) αντισταθμίζονταν από τις επικίνδυνες προελάσεις του Λι εναντίον της Ουάσινγκτον (δεύτερη μάχη του Μπουλ Ραν και μάχη της Αντιέταμ, 1862). Το 1863, η νίκη του Γκραντ στη Βίκσμπεργκ αποτέλεσε αντιστάθμισμα της νίκης του Λι στην Τσαντσελόρσβιλ, η χρονιά όμως έκλεισε με μερικές μεγάλες επιτυχίες των Βορείων (Γκέτισμπεργκ, Τσατανούγκα, Ατλάντα, Σαβάνα) που διαίρεσαν σε δύο μεγάλους κορμούς τους Νότιους. Από τον Μάρτιο του 1864, όταν ο Γκραντ ονομάστηκε ανώτατος διοικητής των δυνάμεων των Βορείων, έως τον Απρίλιο του 1865, μόνο η στρατηγική μεγαλοφυΐα του Ρόμπερτ Λι μπόρεσε να διατηρήσει έναν πόλεμο που έπρεπε να θεωρηθεί πια χαμένος για τους Νότιους, ύστερα μάλιστα από τον ναυτικό αποκλεισμό των ακτών του Νότου, που δεν μπορούσε πια να διασπαστεί. Με την παράδοση του Λι, ύστερα από την πτώση του Ρίτσμοντ και τη σύλληψη, λίγες μέρες αργότερα, του Τζέφερσον Ντέιβις, τερματίστηκε η απόσχιση των νότιων πολιτειών, τα αίτια της οποίας αποτελούν ακόμα και σήμερα αντικείμενο έρευνας. Μία από τις μεγαλύτερες νίκες των Βορείων, κατά τον αμερικανικό εμφύλιο πόλεμο, ήταν η μάχη του Γκέτισμπεργκ (Ιούλιος 1863). Στη φωτογραφία, τμήμα από το περίφημο «Κυκλόραμα», έργο του Γάλλου ζωγράφου Πολ Φιλιποτό (Γκέτισμπεργκ· φωτ. Igda).